Een herinnering aan de samenwerking met Eugene Gendlin door Frans Sandbergen
Vergis je niet – waar je lacht ben je serieuzer dan waar ook. Waar je ‘alleen maar’ serieus bent, werk je met slechts één of enkele dimensies van je vermogen
Het was eergisteren 40 dagen geleden dat Eugene Gendlin op 90-jarige leeftijd is overleden in zijn werk-woonplaats Spring Valley (New Jersey, USA). Hij is een inspirator van veel mensen over de hele wereld. Zelf mocht ik de afgelopen twaalf jaar met hem werken en studeren als zijn student, collega en soms zelfs als zijn professor. Daarover later iets meer.
Een eerste kennismaking
Ik heb Gene eerst (door uitgebreide studies bij René Maas) leren kennen als de grondlegger van focusing, de even geavanceerde als eenvoudige luistertechniek en -houding die van grote invloed is op tal van mensgerichte werkvelden over de hele wereld. Naast focusing (focussen) heeft hij veel en groot werk verricht op het terrein van filosofie, psychologie (met name psychotherapie) en taalwetenschap. Zijn bijdragen aan de verrijking van onze wereld worden gekenmerkt door een grote helderheid en vrijgevigheid – hij was wars van exclusiviteit en deelde ruimhartig in alle ontdekkingen die hij deed in zijn leven en werk. Hij verbond daarmee de wereld van de mensen met die van de wetenschap en vice versa.
Achtergrond van de studie
Diezelfde houding heb ik ontmoet in mijn samenwerking met hem. Dat begon al met mijn ‘aanzoek’ aan hem om mijn professor te zijn in een studie die ik net had bedacht. Hij zei meteen ‘ja’ tegen een voorstel waarvan ik zelf op dat moment nog niet eens goed wist wat de gevolgen zouden zijn; noch hoe de studie zou moeten verlopen. Ik wist alleen dat het ‘moest’ gebeuren. Iets later zou ik die ervaring aanduiden met het opmerkelijke woordpaar ‘Het Wil’; het werd de titel van het ogenschijnlijk kleine boek dat ik niet voor niets aan Gene heb opgedragen.
Reisgids voor een voorheen fictieve stad
Ik richtte mijn studieverzoek aan hem nadat op smakelijke wijze duidelijk was geworden dat het verhaal dat mijn grote vriend en coauteur Maarten Lorenz en ik waren begonnen te schrijven compleet uit de hand aan het lopen was. We dachten te schrijven aan een onschuldig reisgidsje over een midden-Italiaans stadje waarvan wij sterk het gevoel hadden dat het niet bestond. Of… toch? Toen al snel bleek dat allerlei mensen de serieuze intentie ontwikkelden om ook daadwerkelijk naar Marfrano di Pietro Ventosa af te reizen (sommigen konden bijna niet wachten), werden wij wakker voor het hoogst serieuze in dit hilarische fenomeen.
Serieus in lichtheid
Inmiddels typeerden Maarten en ik onszelf naar ons ambt als informeel co-burgemeesters van een aanvankelijk fictief midden-Italiaans stadje want dat was precies wat het bleek te zijn. Mijn vraag aan Gene luidde dan ook: kun je mij helpen om de geheimen te ontsluieren waar wij toegang toe blijken te hebben? Het belang wees de weg naar de centrale vraagstelling: hoe kunnen wij anderen helpen om ook de beschikking te krijgen over het vermogen hun eigen bronnen van plezier te ontsluiten – opdat zij de ‘officiële wereld’ (de zogenaamde realiteit) verrijken met vondsten, invalshoeken en benaderingen die iets wezenlijks toevoegen, juist door nu ’ns niet zwaar aan iets te tillen?
Thinking at the Edge
Wat volgde was een samenwerking van 12 jaar die inderdaad veel teweegbracht op het gebied van het ontsluiten van deze al dan niet vergeten bronnen van (creatie-)plezier. Werkend volgens de principes van Gene’s benadering Thinking at the Edge (TAE) kwam er veel nieuwe taal vrij, kwamen termen tot bestaan, kwamen verborgen principes en verbanden aan het licht. Sindsdien is er veel beschikbaar gekomen en werkt de UMPV Press (dit is inderdaad de uitgeverij van de Università di Marfrano di Pietro Ventosa) zelfs aan een te publiceren Theorie M – ‘een theorie omtrent komen waar je bent ‘. We houden ons hart vast.
Volg de Lachende Gedachte
Eugene Gendlin toonde zich in de studie, die evengoed als samenwerking kan worden getypeerd, als een vaardige prof. Hoewel het mij onbekend is of hij wezenlijk anders te werk ging dan in zijn jaren als professor aan de Universiteit van Chicago, hoop ik dat toch niet voor zijn toenmalige studenten. In ons samenzijn schakelde hij voortdurend heen en weer tussen zelf student zijn en dan weer docent/professor. Het werd mij al snel duidelijk dat de ontdekkingen die Maarten en ik deden in dit wondere gebied ook zijn fascinatie begonnen te krijgen. Er werd (dus) gewerkt in een hoog-aandachtige mix van volle aandacht, ervaringsonderzoek, almaar groeiende heldere denkkracht en… veel lachvermogen. We praktiseerden daarmee de principes die professor Cognetto (UMPV) ons leert: Vergis je niet – waar je lacht ben je serieuzer dan waar ook. Waar je ‘alleen maar’ serieus bent, werk je met slechts één of enkele dimensies van je vermogen. Eén van zijn proefschriften is toepasselijk genoeg getiteld Volg de Lachende Gedachte.
De Marfrese invalshoek werkt door
Op tal van momenten werd mij duidelijk dat Gene de ook gezamenlijk ontdekte principes toepaste in zijn professionele en persoonlijke leven. Zo vertelde hij mij menigmaal hoe hij een door mij ontdekt en gezamenlijk verhelderd thema of concept had gebruikt in het werken met cliënten. Hij toonde daarmee hoe serieus hij ons (semi-)wetenschappelijk veldwerk nam, en deelde op momenten ook hoe hij de Marfranese invalshoek meebracht en waardeerde in zijn leven buiten het werk. Het leverde hem een onomwonden waardering op van deze andere, ‘lichte’ manier van benaderen, en bleek ook hem te kunnen tonen hoe bepaalde ‘zware’ onderwerpen op een geheel andere wijze benaderd kunnen worden. Onze laatste gesprekken waren hier wellicht een ultiem voorbeeld van.
Afscheid op weg naar de volgende wereld
In februari van dit jaar heb ik mijn ‘gevoeld weten’ (een echte focusing-term) gevolgd en ben afgereisd naar New York om Gene weer te ontmoeten. Hoewel hij uiterst broos was en er ook zo uitzag en daarbij verward kon zijn, heb ik hem twee keer kunnen spreken. Tot mijn grote vreugde en ontroering bleken het ontmoetingen van een indrukwekkende helderheid te worden. Hoewel hij zich op dat moment niet meer kon herinneren waar we al die jaren aan hadden gewerkt, kwam het in ons gesprek allemaal terug. En wel in een toepassing.
They should not mean only this
Opnieuw wilde hij het fijne weten van dat ene stadje en nu in relatie tot de grote vraag die hem bezig hield omtrent wat hij noemde the next world. Door zijn vraagstelling en ons gesprek ontdekte hij opnieuw dat het leven werkelijk ‘klopt’ als de dingen, activiteiten en de mensen niet slechts één ding betekenen; they should not mean only this. Het ‘open’ kunnen blijven kijken en denken, het bevaarbaar houden van de dingen en mensen… daar is de rijkdom te vinden. Daardoor voorkomen we dat we een machine worden in denken en in doen.
Happy Not Only
De dank die hij mij gaf omtrent deze ontdekking was ontroerend. Ook omdat ik op mijn beurt dezelfde dank geheel en al bij hem kon neerleggen, hem herinnerend aan het feit dat precies dit principe zijn grote levenswerk genoemd kan worden. Ik kon hem daarmee danken namens allen die van hem leren en geleerd hebben, in groot ontzag en diepe waardering. Bij ons afscheid wuifde hij mij uit met de woorden Happy Not Only! Het was een waardig, verwarmend en blij makend vaarwel.
De toegankelijkheid van dit gedachtengoed
Ik vind het fijn om deze grote ervaring met je te delen en geef de inspiratie, kennis (‘weten’) en kunde die eruit voort is gekomen graag door. Heb je een wens, vraag, idee of suggestie bij, dan hoor ik dat graag van je: info@hetwil.nl. Op mijn website is Eugene als spreker te zien in de Het Wil Film. Een Engelstalige ode staat op www.eugenegendlin.com.
Hartelijke groet, tot snel en…Happy Not Only!
Frans
PS: Eugene Gendlin (plaatselijk beter bekend als ‘professore Gendlino’) bekleedde sinds 2006 meerdere ere-professoraten aan de UMPV – inderdaad zijn dat er volgens sommigen minstens drie te veel. In 2011 ontving hij de onderscheidingen behorend bij het ereburgerschap van Marfrano di Pietro Ventosa. Dit omvat tevens de wijnvelden van Fabricio, hoewel deze daar zelf tamelijk anders over denkt.